[ Pobierz całość w formacie PDF ]

obrania sobie na obszarze Państwa miejsca zamieszkania i pobytu, przesiedlenia
się i wychodzstwa, niemniej wolność wyboru zajęcia i zarobkowania oraz
przenoszenia swej własności". Obywatele mieli prawo "wnosić pojedynczo lub
zbiorowo petycje" do wszystkich organów państwowych i samorządowych, wreszcie
prawo "koalicji, zgromadzania się i zawiązywania stowarzyszeń i związków".
Każdemu obywatelowi zapewniano w konstytucji prawo zachowania narodowości oraz
pielęgnowania mowy i właściwości narodowych. Osobne ustawy zabezpieczyć miały
mniejszościom "pełny i swobodny rozwój ich właściwości narodowościowych przy
pomocy autonomicznych związków mniejszości", w ramach samorządu powszechnego.
Obywatele należący do mniejszości posiadali prawo zakładania i prowadzenia na
swój koszt zakładów dobroczynnych, religijnych i społecznych, szkół i innych
zakładów wychowawczych, używania w nich swej mowy i wykonywania przepisów
religii.
Szczególną kategorię praw wolnościowych stanowiły normy dotyczące wolności
sumienia i wyznania oraz działania związków wyznaniowych.
Kwestia stosunku państwa do wyznań oraz sposób określenia wolności sumienia i
wyznania należała do najbardziej kontrowersyjnych w czasie debaty sejmowej.
Koncepcjom lewicy całkowitego oddzielenia Kościoła od państwa prawica
przeciwstawiała formułę Kościoła rzymskokatolickiego jako panującego.
Ostatecznie znaleziono formułę kompromisową: "Wyznanie rzymsko-katolickie,
będące religią przeważającej większości narodu, zajmuje w Państwie naczelne
stanowisko wśród równouprawnionych wyznań". "Kościół Rzymsko-Katolicki rządzi
się własnymi prawami". Stosunek państwa do Koś-
. i : \
cioła miał być określony w umowie ze Stolicą Apostolską. [Konstytucja
podważała też zasadę wolności sumienia, przewidując obowiązkową naukę religii
dla młodzieży poniżej lat 18 w szkołach państwowych i samorządowych.
i_W grupie przepisów dotyczących organizacji oświaty i nauki znalazło się
postanowienie określające swobodę badań naukowych i ogłaszania ich wyników,
zakładania i prowadzenia  przy spełnieniu określonych warunków  zakładów
szkolnych. Zgodnie z postulatami lewicy, popieranymi przez organizacje
nauczycielskie, ustawa nakładała obowiązek nauki w zakresie szkoły powszechnej
oraz stwierdzała, że' nauka w szkołach państwowych i samorządowych jest
bezpłatna.
Konstytucja w zakończeniu tego rozdziału dawała obywatelom prawa żądania
wynagrodzenia szkody, poniesionej wskutek bezprawnego działania organów władzy
państwowej. Odrębne artykuły regulowały zasady użycia wojska na żądanie władzy
cywilnej "do uśmierzania rozruchów lub do przymusowego wykonania przepisów
prawnych". Określono warunki czasowego zawieszenia praw obywatelskich:
wolności osobistej, nietykalności mieszkania, wolności prasy, tajemnicy
korespondencji, prawa koalicji, zgromadzania się i zawiązywania stowarzyszeń.
Zawieszenia tych praw dokonywała Rada Ministrów za zgodą prezydenta
Rzeczypospolitej "podczas wojny albo gdy grozi wybuch wojny, jako też w razie
rozruchów wewnętrznych lub rozległych knowań o charakterze zdrady stanu,
zagrażających Konstytucji Państwa albo bezpieczeństwu obywateli". Zarządzenie
takie, wydane w czasie sesji sejmowej, musiało być natychmiast przedstawione
izbie do zatwierdzenia. W przypadku gdy dotyczyło ono obszaru obejmującego
więcej niż jedno województwo, automatycznie zbierał się w ciągu 8 dni sejm,
który wydawał wiążącą decyzję, wchodziła ona natychmiast w życie. Ostatni
rozdział dotyczył zmiany i rewizji konstytucji.
Konstytucja marcowa, uchwalona jako jedna z ostatnich demokratycznych ustaw
zasadniczych, przyjętych po I wojnie światowej w europejskich państwach
kapitalistycznych, miała, mimo systematycznego przeciwdziałania związanej z
klasami posiadającymi prawicy, postępowy charakter. Oparty na demokratycznych
zasadach system rządów przedstawicielskich, rola parlamentu w państwie,
proklamowa-
120
Andrzej Ajnenkiel
nie szeregu postępowych zasad organizacji aparatu administracyjnego,
sądownictwa, rozbudowa praw i swobód obywatelskich, wszystkie te elementy
ustroju państwa zasługują na jednoznaczną, pozytywną ocenę. Konstytucja
stanowiła czynnik integrujący młodą państwowość polską, wyraz dojrzałości
politycznej sejmu, dowód umiejętności osiągania tak potrzebnego w życiu
publicznym kompromisu, świadectwo kultury politycznej elity przywódczej
Polski. [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • szkla.opx.pl

    •