[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zielone i p�sowe.
47
Kraj ten zewsz�d by� morzem oblany i ca�ej wyspy powszechne nazwisko Nipu. J�zyk narodu doS�
�atwy, ale nieobfity: �eby im wyt�umaczy� skutki i produkcje kunsztów naszych zbytkowych,
musia�em czyni� opisy dok�adne i dobiera� podobie�stw. Nie masz u Nipuanów s�ów wyra�aj�-
cych k�amstwo, kradzie�, zdrad�, podchlebstwo. Terminów prawnych nie znaj�. Choroby nie maj�
szczególnych nazwisk; ale te� ani dworaków, ani jurystów, ani doktorów nie masz.
Pod dyrekcj� mojego gospodarza trawi�em czas nad nauk� tamtejszego j�zyka; Jako� w kilka
miesi�cy mog�em si� ju� rozmówi�. Przez ca�y ten czas postrzega�em, i� stronili ode mnie
tamtejsi mieszka�cy; obchodzili si�, gdy tego konieczna potrzeba wymaga�a, wzgl�dem mnie
z wszelk� ludzkoSci�; odpowiedali na moje pytania w krótkich s�owach, ale zna� by�o w tych
powierzchownych oSwiadczeniach jakowyS przymus i odraz�. Martwi�a mnie ta ich niewiara
i zbyteczna ostro�noS�; ale s�dzi�em, i� musia�a pochodzi� z przyczyn mi niewiadomych,
a wed�ug ich sposobu mySlenia uczciwych i nale�ytych. Sam mój gospodarz, gdym si� go
wypytywa� o zwyczajach, prawach i historii krajowej, zbywa� rozmaitymi sposoby ciekawoS�
moj�. Boj�c si� niedyskrecji milcza�em; �e zaS pokazywa� wielk� ciekawoS� wiedzie� naj-
mniejsze krajów naszych okolicznoSci, ile mo�noSci stara�em si� o to, �eby t� jego ciekawoS�
nasyci� i uspokoi�.
Jednego dnia, gdy si� przechadza�em zamySlony nad moim teraxniejszym stanem, przyst�pi�
do mnie z weso�� twarz� gospodarz oznajmuj�c, i� dnia jutrzejszego b�d� przyj�ty do po-
wszechnego towarzystwa.
48
ROZDZIA� TRZECI
Powróciwszy do siebie, ciekawie czeka�em, jakie b�d� obrz�dki przyj�cia mnie do oby-
watelstwa i wspo�ecznoSci Nipuanów; a wiedz�c ten naród uprzejmy i obyczajny, ale
z drugiej strony, co do nauk, kunsztów i sposobu �ycia dziki i niewiadomy, wzi��em so-
bie za punkt najwi�kszej wdzi�cznoSci oSwieci� ich niewiadomoS� i prostot�. Na tym
wi�c fundamencie skomponowa�em sobie mow�, któr� do nich mie� mia�em nazajutrz,
podaj�c im sposoby, przez które mogliby wyjS� z stanu swojej dzikoSci i wkroczy�
w Slady narodów europejskich, wszystkie inne doskona�oSci� i wiadomoSci� rzeczy ce-
luj�cych.
Ju� si� zabiera�o nazajutrz ku po�udniowi, gdy przyszed� do mnie mój gospodarz i zaprowa-
dzi� do domu jednego; zasta�em tam zgromadzonych wszystkich osady gospodarzów. Przyj�-
ty od nich by�em mile, a gdySmy z darnia zrobione sto�y w ch�odzie drzew sadu zasiedli, sta-
wiano przed ka�dym zwyk�e potrawy. Gdy ju� si� mia� obiad korzy�, najstarszy z sto�owni-
ków, zawo�awszy mnie do siebie, rzek�:
- Bracie! b�dx z nami, u�ywaj darów przyrodzenia, a pami�taj, �e istotne obowi�zki towarzy-
stwa: mi�oS� i zgoda.
U�omawszy wi�c kawa� chleba, rozdzieli� go na dwie cz�Sci, sam jedn� w�o�ywszy w usta,
mnie drug� odda�; wzi��em z uszanowaniem, a zjad�szy udzielony kawa�ek, gdym chcia�
oSwieca� ten dobry, a dziki naród, mój gospodarz tak zacz�� mówi�:
- Cz�owiek ten, którego mi zleciliScie, zachowa� si� dobrze u mnie i ju� pierwsze kroki s�
uczynione. Sposoby jego mySlenia, mówienia, dzia�ania s� zdro�ne, ale trzeba mie� litoS� nad
niewiadomoSci�, prostot� i zaSlepieniem cz�owieka, który zapewne temu niewinien, �e si�
w poSrodku grubych i dzikich narodów urodzi� i Xaoo w�aSnie teraz nie ma czeladnika, mo�e
go wzi�� i na nauk�, i do pomocy...
Zapomnia�em z gruntu oracji mojej s�ysz�c tak niespodziewane s�owa. Ja, który prostaków
i dzikich uczy� rozumu chcia�em, od nich samych os�dzony za dzikiego i oddany na nauk�,
spuSciwszy oczy siedzia�em w zamySleniu, gdy ten Xaoo, mój, nie wiem, czy pan, czy na-
uczyciel, wzi�wszy mnie za r�k� do domu swojego przywiód�, a oprowadziwszy po gumnie,
oborze, stodole i polu, rozdzieli� zabawy dnia na dwie cz�Sci: rano w pole mia�em wychodzi�
do pracy, reszta czasu mia�a by� obrócona na dozieranie domowego gospodarstwa.
Czym si� ja móg� tego spodziewa�, �ebym móg� kiedy przysta� za parobka? Trzeba jednak
by�o uczyni� z potrzeby cnot� i ten nowy sposób nie tak szko�y, jak nowicjatu odwa�nie za-
cz��. Gdyby mi nie dawa� przyk�adu z siebie mój pan i nauczyciel, by�by mi si� wydawa� mój
stan nieznoSny; ale widz�c pod�oS� prac moich uszlachcion� pana mojego wspo�ecznictwem,
nieznacznie pozby�em odrazy, a z czasem pozna�em niesprawiedliwoS� uprzedzenia ha�bi�-
cego rolnictwo i inne gospodarskiego rzemios�a cz�Sci i obowi�zki.
49
Czeka�em z niecierpliwoSci� jakiegokolwiek przynajmniej podobie�stwa nauki, na któr� mnie
oddano; ale nic takowego z ust nauczyciela nie wychodzi�o, co by mog�o zmierza� do tego
celu. GdySmy szli razem na robot�, zadawa� mi tak jak i pierwszy nieustanne pytania, z któ-
rych zna� by�o, i� chcia� by� jak najdok�adniej informowanym nie tylko o obyczajach, pra-
wach, dzie�ach i kunsztach europejskich, ale i o moim sposobie mySlenia.
50
ROZDZIA� CZWARTY
Ju� trzy miesi�ce mija�y mieszkania mojego, gdy wzi�wszy mnie z sob� w pole Xaoo a od-
mieniwszy sposób mówienia, na samych przedtem pytaniach zasadzony, zacz�� w krótkoSci
s�ów zwi�xle przek�ada�, jak wiele ka�demu cz�owiekowi na tym nale�y �, aby umia� z�e
swoje sk�onnoSci poskramia� i uprzedzenia wykorzenia�. Proste, ale w�aSciwe rzeczom by�y
jego s�owa, u�o�enie zaS takie, i� jedna rzecz z drugiej wypada�a, a dyskurs ca�y zdawa� si�
by� �a�cuchem z koniecznie potrzebnych ogniwów z�o�onym i spojonym. Przyrówna� edu-
kacj� do rolnictwa:
- Trzeba - rzek� - wprzód pozna� ziemi�, �eby wiedzie�, jak si� wzi�� do uprawy, a osobliwie
wtenczas, gdy si� nowy grunt wydobywa. Je�eli gdzie ma by� pole, by�y przedtem krzaki
i drzewa, nie doS� na tym, �eby drzewo Sci�� i krzaki zrzyna�; trzeba ile mo�noSci o to si�
stara�, �eby i drzew, i krzaków korzenie wydoby� z ziemi; inaczej i miejsca wiele zabior�,
i p�ug b�dzie si� na nich zastanawia� i psowa�. A do tego, gdy w ziemi trwa� korzenie b�d�,
zostanie w nich wigor, który coraz szkodliwe a na nic niezdatne latoroSle b�dzie wydawa�.
Je�eli nie b�d� na nowym gruncie drzewa i krzaki, b�d� zielska, cho� nie tak mocno, g�Sciej
jednak wkorzenione. Uprawnik wi�c dobry nie b�dzie �a�owa� pracy, �eby te pasma korzon-
ków poma�u wybiera�; co wi�ksza, korzysta� z nich potrafi, gdy popio�em spalonych czcz�
ziemi� ot�uSci. Obiecywa� sobie wykorzenienie nami�tnoSci - rzecz p�ocha i nierozumna. Jak
cia�o �ywio�ami, umys� nami�tnoSciami trwa; z�e ich u�ycie czyni nieprawoS�.
Z rozmaitych twoich odpowiedzi na moje pytania pozna�em, jak mi si� przynajmniej zdaje,
i� w waszych stronach czyli umys�u przeSwiadczenie, czyli instynkt jakowyS zbawienny
i szcz�Sliwy przywiód� was, a bardziej przynagli� do edukacji m�odzie�y waszej. Z tym
wszystkim Smiem twierdzi�, �eScie si� grubo pomylili i w sposobie, i w szczególnych stop-
niach wychowania. Co byS mówi� o takim budowniku, który by dom od dachu chcia� zacz��
albo nie postawiwszy Scian robi� pod�og�? Rmiejesz si� z g�upstwa cieSli, zdaje ci si� niepo- [ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • szkla.opx.pl

    •